Zawód tłumacza - artyzm czy tylko praca?
Jerzy Pieńkos – filolog i prawnik, wyjaśnia na początku książki własnego autorstwa pt. "Przekład i tłumacz we współczesnym świecie", na czym polega specyficzność zawodu tłumacza. Jak mówi, do tłumaczenia czegokolwiek należy podejść holistycznie, a nie traktować każde słowo, zdanie jako pojedyncze elementy. Wszystkie przekładane teksty są indywidualnymi utworami, które osadzone są w konkretnym – często nawet zarezerwowanym tylko dla nich – świecie.
Tłumacząc cokolwiek – niezależnie od tego czy jest to tekst literacki czy nie – najważniejszą rzeczą jest zachowanie sensu każdego przekazu, który kryje się w znakach i słowach tekstu pierwotnego. Każdy tekst wymaga także od tłumacza odpowiedniego przygotowania bez względu na to jak bardzo to, co jest tłumaczone, jest wyrafinowane. Wbrew pozorom, teksty o niskim poziomie specjalizacji i te pozornie sprawiające wrażenie banalnych - często zawierają w sobie zwroty czy sformułowania, które mogą zaskakiwać nawet doświadczonych tłumaczy.
Każdy język jest bardzo podatny na zachodzące zmiany w otaczającym nas świecie, przez co tłumacz po prostu musi być zaangażowany we własny rozwój, także w aspekcie nowinek językowych. Jeśli tak nie jest, praca tłumacza staje się niemalże zrobotyzowana i pozbawiona wszelkiej elastyczności, którą każdy tłumacz powinien do pewnego stopnia posiadać. Jak powiadają eksperci teorii przekładu, dla niektórych ludzi umiejętność tłumaczenia tekstów jest rzeczą zupełnie naturalną – a dzięki temu bez żadnych problemów są oni w stanie zajrzeć do umysłu autora tekstu oryginalnego, i odczytać to, co swoim tekstem chciał przekazać. Każdy dobry tłumacz posiada także umiejętność przeniesienia sensu słów z jednej płaszczyzny na drugą w taki sposób, by walory przekładanego utworu nie zostały utracone w procesie tłumaczenia. Naturalnie, oprócz wrodzonych zdolności, każdy tłumacz powinien doskonale orientować się w literaturze, posiadać ogromną wiedzę na wiele tematów, posługiwać się potężnym zapleczem słownictwa i synonimów, a także znać języki obce.
Proces przekładu wymusza na tłumaczu wcielenie się w rolę artysty, który w swoich "dziełach" umieszcza także esencję samego siebie. Teksty literatury pięknej oraz naukowo-techniczne różnią się między sobą, i dlatego w zależności od charakteru tłumaczonego tekstu, tłumacz musi wykazać się odpowiednimi umiejętnościami.
Przekłady tekstów specjalistycznych z reguły są niezwykle konkretne, a precyzja tłumaczenia i doboru słów jest rzeczą pierwszorzędową. Teksty literatury pięknej pozwalają tłumaczowi na nieco większą swobodę, co nie oznacza, że są one łatwiejsze – oddanie właściwych emocji i uczuć może być nieraz niezwykle wymagające. Podczas tłumaczenia tekstów, nie ma miejsca na wyrazy niejasne, niejednoznaczne czy nad wyraz emocjonalne. Przydatne zaś okazują się różnego rodzaju wyrazy obce czy neologizmy, które są terminami przyjętymi przez specjalistów z całego świata.
Niezwykle istotne jest także to, by tłumacz oprócz imponującej wiedzy z zakresu tematów poruszanych w tekście źródłowym, umiał także konkretnie i precyzyjnie odzwierciedlać myśli w nim zawarte. Wyłącznie w takich okolicznościach, czytelnik może zetknąć się z tekstem ścisłym myślowo, o jednoznacznym wydźwięku. Teksty pisane językiem prawnym czy prawniczym mogą sprawiać wrażenie prostszych, jednak często bywa zupełnie inaczej. –Znajomość różnych dziedzin prawa jest obowiązkiem tłumacza zajmującego się przekładami tekstów o takim charakterze.
W tym przypadku, niefortunnie przetłumaczony tekst może mieć nieraz poważnie konsekwencje, lub po prostu znacząco utrudniać przekazanie właściwego sensu komunikatu. Co więcej – tłumacz zajmujący się tego typu przekładami powinien posiadać zdolność zrozumienia, a następnie odtworzenia w innym języku sformułowań prawnych. Niezbędną cechą tłumacza tego typu tekstów jest także umiejętność odnajdywania odpowiedników w sformułowaniach i procesach prawnych zachodzących w krajach, którymi tłumacz się posługuje.
Wieloznaczność języka prawniczego i ograniczone dostępy do specjalistycznej wiedzy to problem niemal każdego tłumacza, który zajmuje się przekładem tekstów prawniczych i prawnych. Nie oznacza to bynajmniej, że w tekstach tego rodzaju nie pojawia się element sztuki – tłumacz i w tym przypadku musi umieć osadzić tekst w prawidłowej przestrzeni kulturalnej. Zdarza się, że przekłady tekstów nieliterackich są niedoceniane i uważane wręcz za nietwórcze. Opinia taka może być skutkiem braku wiedzy o zawodzie tłumacza, czego przykłady przedstawiono powyżej.
